www.globalidilaltay.com     

BİNLERCE YILLIK TÜRK YURDU

DOĞU TÜRKİSTAN

Binlerce yıllık Türk Yurdu: Doğu Türkistan

Türkistan, Batılı kaynaklarda, Rus ve Çin tarih yazınında “Türklerin Orta Asya’da yaşadığı bölge” olarak tanımlanır.

Kabaca tarif etmek gerekirse; Türkistan, Hazar Denizi’nden bugünkü Moğolistan’a kadar uzanan bölgedir.

Güneyi Afganistan’a kadar uzar, kuzeyi bugünkü Kazakistan’ı kapsar. Türkistan 18. yüzyıla kadar sürekli Türk hakimiyeti altında yaşamıştır. Batısı 1700’lü yılların başından itibaren Rusya tarafından işgal edilmiştir. Bugün “Batı Türkistan”da dört bağımsız Türk devleti bulunmaktadır: Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan.

 

Türkistan’ın doğusu ise 1750’li yıllardan itibaren Çin saldırılarına uğramıştır. Basında “Sincan” olarak isimlendirilen Doğu Türkistan 1.6 milyon kilometrekarelik çok büyük bir bölgedir. Bütün Türkistan’ın neredeyse üçte biri büyüklüğündedir. Türkiye’nin ise 2 katıdır!

 

Doğu Türkistan çok önemli Türk uygarlıklarına evsahipliği yapmıştır:

 

MÖ 300-MS 550: Hunlar, 550-750: Göktürkler
750-850: Göktürkler-Uygurlar, 850-900: Uygurlar,
900-1200: Uygurlar-Karahanlılar,
1200-1230: Karahitaylar, 1230-1515: Çağatay Hanlığı,
1514-1680: Yarkent Hanlığı,
1680-1750: Türk-Çağatay Beylikleri arasında bölünme,
1750-1933: Çin saldırıları, Çin işgali ve Türk direnişi,
1933-1934: Bağımsız Doğu Türkistan İslam Devleti,
1934-1944: Çin hakimiyeti,
1944-1949: Bağımsız Doğu Türkistan Cumhuriyeti,
1949: Doğu Türkistan Devleti’nin, Mao önderliğindeki Çin Devrimi’ni desteklemesi ve Çin Halk Cumhuriyeti’ne katılması,
 

1949-2009: Çin Hakimiyeti

 

Görüldüğü gibi Doğu Türkistan, tarihçilerin saptayabildiği M.Ö. 300’lü yıllardan başlayarak 2000 yıl boyunca sürekli Türklerin kontrolü altında kalmıştır. Ancak son çalışmalar ve Çin tarafından saklı tutulan Beyaz Piramit, bölgedeki Türk varlığı'nın 5000 yıldan daha fazla olduğuna işaret etmektedir.

 

Doğu Türkistan’ın kalbi sayılan Kaşgar, bölgedeki Türk uygarlığı için önemli bir şehirdir. İlk Türk şehirleşmesi Uygurlar döneminde burada başlamıştır. İlk Türkçe ansiklopedi ve sözlük olan Divanı Lugati Türk, Kaşgarlı Mahmud tarafından 1072’de bu şehirde yazılmıştır. Bu eserin benzerleri Batıda ancak 1700’lerde yazılabilmiştir. 1789 Fransız Devrimi'nin bir sonucu olarak önem kazanan Ansiklopedi Hareketi, 1070'li yıllardaki Türk kültüründe, çok önceden yaşanmıştır.

 

Kutadgu Bilig de, yine 1060’larda Yusuf Has Hacib tarafından bu bölgede kaleme alınmıştır. Kutadgu Bilig döneminin en büyük edebi eserlerinden biri olması yanı sıra, önemli bir Felsefe kitabıdır da.

 

Uygur Türkleri, yüzlerce yıl hakim oldukları Doğu Türkistan’da Kaşgar, Yarkent, Balasagun, Hotan gibi, döneminin ticaret ve bilim merkezleri sayılan çok önemli şehirleri kurmuşlardır.

 

Doğu Türkistan’a 1750’den itibaren saldırmaya başlayan Çin, bu bölgede hiçbir zaman tam bir hakimiyet kuramamıştır. Bölgede Çin hakimiyeti ancak Çin Devrimi’yle birlikte kurulabilmiştir. O da Doğu Türkistan’daki Türk devrimcilerin, ne yazık ki Mao’nun devrimine desteğiyle mümkün olmuştur.

Sovyetler Birliği’nin kuruluşunda önemli rolleri olmasına karşın, Rus Bolşevikleri tarafından tasfiye edilen Galiyev, Nerimanov, Rıskulov gibi Türk devrimcilerinin kaderinin bir benzerini Doğu Türkistanlı devrimciler de yaşamıştır.

Çin Halk Cumhuriyeti’ne katılım görüşmeleri sırasında Kasimi, Abbasov, Sugurbayov, Mononov gibi önemli Türk liderler Alma Ata’dan Pekin’e giderken, tıpkı Nerimanov gibi şüpheli bir uçak kazasında hayatını yitirmiştir.

 

1949’dan sonra ise, Doğu Türkistan Rusya ile anlaşarak sistemli bir zulüm altında Çinleştirmeye tabi tutulmuştur.

1949’daki Türk oranı %95, Han Çinlisi oranı yalnızca %5’ti. Bugün ise 20 milyon nüfusun 8,5 milyonu Uygur Türkü, 7,5 milyonu Han Çinlisidir.

Bütün baskılara karşın Doğu Türkistan’daki Uygur Türkleri, milli kimliklerini bu güne kadar korumayı başarmış ve Çinlileşmemişlerdir. Nüfus yapısındaki büyük değişim, sadece bölgeye yapılan büyük Han Çinlisi göçleri nedeniyledir. Türkler, Türk olarak varlıklarını korumaktadırlar.

 chinese_imperial_map.gif

Sosyal medya ortamında Tursunay Türksoy tarafından paylaşılmıştır: